LEXIQUE
1.
Introduction
Le lexique porte essentiellement sur le
vocabulaire non classique et chrétien. Une liste complète de tous les mots utilisés
dans la Vita Sancte Eufrosine générée par
le logiciel CTE http://www.oeaw.ac.at/kvk/cte/ est
ajoutée à l'édition même du texte. Une concordance complète du texte
établie à l'aide du logiciel Concordance < http://www.rjcw.freeserve.co.uk/>
est ajoutée en annexe ; une version électronique générée par le même logiciel
se trouve sur le cédérom complétant l'édition et sur le site W3 VSE : http://homepage.mac.com/charleselie1/VSE/VSE/000VSE.html.
Pour
chaque mot étudié dans le lexique,
nous avons indiqué:
§
dans la première
colonne, le lemme suivi du génitif
et de l’indication du genre pour les substantifs, des terminaisons du féminin
et du neutre pour les adjectifs et des temps primitifs, pour autant qu'ils sont
attestés, pour les verbes ;
§
la deuxième colonne, intitulée MORPHO(LOGIE), indiquera la classe de
mots ainsi que le nombre d'attestations du
mot ;
§
la troisième colonne
porte sur le sémantisme du
mot ; nous étudions le sens du lemme tel qu'il apparaît dans le texte à l'aide
entre autres du Dictionnaire latin-français des auteurs chrétiens d'Albert Blaise
et de la
version électronique du Lewis
& Short
accessible sur le site Perseus < http://www.perseus.tufts.edu/>;
la description du sens est en général suivie de phrases tirées du texte et
illustrant le(s) significations.
§
la dernière colonne
donne quelques indications bibliographiques.
2.
Abréviations utilisées :
LEMME |
MORPHO |
SENS |
BIB |
|
n.; 4 |
douleur
profonde, affliction, tourment; mortification, sacrifices qu’on s’inflige Ex.
p.: Quod ita in summa adflictione ipsi abbas suppliciter rogabat
Dominum ut impleat desiderium suum, … . Ex.
p.: Uidensque eum mulier in merore vallido non cessabant nocte ac die,
ieiunio et adflictione in uenerabilia loca exposcens ut semen illis
concedat Dominus. |
DAC: 50a |
adflictus
, a, um |
adj.; 1 |
affligé,
mortifié Ex.
p.: … et nemine manifestabat
Dominus ubi erat beata uirgo quia oratio eius uincebat seruorum Dei, dum
rogabat Deum adflicta ut non
manifestetur in uita ista. |
DAC:
50a |
adiutorium
, i, n |
n.; 1 |
aide,
assistance Ex.
p.: Certi habeo cum suo adiutorio saluare animam meam. |
DAC:
52b-53a; L&Sh
[1]
|
adquiescere
, quieui |
v.; 1 |
consentir,
acquiescer Ex.
p.: Unus autem superans omnes tam
in dignitatem quam im pecuniis et possessiones multas, rogauit itaque pro
suum filium patrem puelle, et adquieuit, … . |
DAC: 44b; GA: 25a |
ambolare
, ambulare, o, aui
|
v.; 6 |
aller; (cf. uadere)
|
DAC:
76b-77a ; ILV:
75-76 §141; PKP: 287-288 |
angelus
, i, m |
n. ;
2 |
ange Ex.
p.: Et hoc dicens tradedit spiritum
fidelibus angelis Dei. |
DAC : 81a; L&Sh
[2]
|
arra
, ae, f. |
n. ;
1 |
gage, arrhes, l’objet
donné pour valider un contrat de mariage Ex.
p.: Unus autem superans omnes tam in dignitatem quam im pecuniis ...
rogauit itaque pro suum filium patrem puelle, et adquieuit, et facta est in arris coniugii obligatio. |
MLLM :
61b-62a
|
|
n.; 4 |
verset
d'un psaume, prière Ex.
p.: Et ordinauit abbas introducere
illum; et salutauit abbatem, et, dicto capitello, sederunt. |
DAC: 130b |
captiuare
, aui |
v.; 2 |
faire
prisonnier, rendre captif Ex.
p.: Quis meam spem captauabit? |
DAC:
132a; GA: 264c; L&Sh.
[3]
|
castigare, o
|
v.; 1 |
exhorter Ex.
p.: Et in crastino die castigabat illam ipse uir sanctissimus
pro castitatem et elimosinam et timore Dei, … . |
|
castus
, a, um
|
|
chaste
(d'une chasteté complète qui n'a plus à lutter; s'oppose à continens qui
se rapporte à la chasteté physique, pratique) Ex.
p.: Dum autem uidit sancta castissima ancilla Dei
se paratam esse ut migraret de hoc seculo ad Dominum, rogat uenire patrem
suum … . |
DAC: 137a |
cella
, ae, f. |
n.; 4 |
cellule,
chambre de moine Ex.
p.: Et dum fecit beata puella in ipsa cella retrusione
trigenta et octo annus, ... . |
DAC:
142a; GA: 287c; GLL: 45a |
cellola
, ae |
n.; 1 |
cellule
de moine Ex.
p.: Audiens haec abbas tristis
effectus est et iussit sonare signum ut omnes fratres de cellola eorum
congregarentur in ecclesia et dixit illis … . |
DAC:
142a; GA: 288a |
certamen
, nis |
n.; 1 |
force
de la foi Ex.
p.: Omnes omnino in una ecclesia
cantant, ieiunare autem unusquisque iuxta uoluntatem certaminis sui agit. |
|
ciuitas
, tis, f. |
n.; 8 |
ville,
syn. urbs Fuit
in Alexandrinae ciuitate uir
magnificus, nomine Pafnutius … |
DAC:
156b; L&Sh
[4]
|
coculla
, ae, f |
n.; 1 |
cape,
capuchon (de moine) Ex.
p.: Duxitque illum in fenestram et
illi non potuit recognuscere filiam suam, dum de nimiam adflictioni sui
fuerat affflicta et cooperiebat se de cocullam ut nullum signum pater suus uidere potuisset in
eam. |
DAC:
232b; GA: 452b; L&Sh.
[5]
|
cogitare, o, aui
|
v.; 6 |
1.
penser; faire des efforts, se
soucier, s'inquiéter
1.1.
Ex. p.: Tu autem pro salutem anime tuae cogita.
2.
se mettre dans
l'idée, vouloir
2.1.
Ex. p.: Ego, pater, de palatio sum et cogitaui liberare me de potestate istius seculi. |
DAC:
164a |
condicio
, nis, f |
n.; 2 |
condition,
sexe; Ex.
p.: Congregatis autem omnibus
seruis Dei, deuulgata est condicio
et exterriti glorificabant Dominum mirantes talem constanciam mulieris. intention Ex.
p.: «Certi habeo cum suo adiutorio
saluare animam meam.» Dixit illi sinex: «Istas condicionis non debeant
tardare, quia inimicus impedimenta et recogitationis facit.» |
|
conpungere
, -punctum |
v.; 1 |
émouvoir
fortement Ex.
p.: Et dum tres dies cummorassent
prope de monasterio, audiebat puella incessabiliter psallentes seruos Dei et laudantes Deum et conpuncta oratione
caepit dicere … . |
DAC: 186a; GA: 370b-c |
consistere
, -o, stiti |
v.; 6 |
habiter,
vivre
|
DAC: 206b |
continentia
, ae, f. |
n.; 1 |
continence;
cf. castus
Fuit
in Alexandrinae ciuitate uir magnificus, nomine Pafnutius, curam habens
pauperum et continentia. |
DAC: 215a |
contumilium
(ius ?),
ii, n./m. ( ?) |
n.; 1 |
outrage Ex.
p.: Non tradas corpus tuum in
corrupcione nec tradas talem formam contumilio temporali … . |
|
conuersare
|
v.; 1 |
vivre d'une certaine
manière Ex.
p.: uolebam, si datur mihi de Deo uirtus, sic in hoc seculo conuersare quomodo uos … . |
DAC:
220a; GA: 429a; GLL: 78a; L&Sh
[6]
|
conuersatio
, nis, f. |
n.; 4 |
genre
de vie, manière de vivre
|
DAC:
219b |
copolare
, o |
v.; 1 |
(aliquam
coniuigio) unir une jeune fille à qn. par les liens du mariage Ex.
p.: … multas dignitatis habentes
pro filios suos rogabant patrem puelle ut copolaret illam coniugio. |
DAC: 222b |
corpusculum
, i, n. |
n.; 3 |
petit
corps, cadavre
|
DAC: 225b |
corruptio
, nis, f. |
n.; 2 |
corruption
du corps par la sexualité, débauche, corruption morale Ex.
p.: Ego, pater, habeo patrem
cristianissimum uirum in hoc seculum habundante, et habuit mulierem unde ego
procreata sum et destinauit dare mihi maritum coniugem et tradere me iudici
tenebrarum istius seculi, et non est mea uoluntas corrupcione maculare
corpus meum … . |
DAC: 227a |
creditarius
, i, m. |
n.; 1 |
homme
de confiance Ex.
p.: Dum autem pater suos commorabatur in monasterio, dixit puella uno creditario suo: uade in
ecclesia … . |
DAC: 229a; GA: 444a; GLL:
82b; TLL: IV 1127, l. 46-50 |
cumcurrere
, cumcurro, |
v.; 1 |
courir Ex.
p.: Ipsi autem Agapius audiens
exterritus factus est, et cumcurrens adnunciauit beato abbati haec omnia. |
|
cumseruus
, i
[7]
, m. |
n.; 1 |
compagnon
d'esclavage Ex.
p.: Spunsa Christi, et agna uero
Domino nostro et filia sanctorum, non obliuiscas cumseruorum tuorum et isto loco sancto, sed oro ut et nobis
concedat Dominus intellectum ut uiriliter certantes adiungamus te in
beatitudinem aeternam. |
|
|
v.; 1 |
se
détourner pour aller vers, pencher vers Ex.
p.: Deus mihi testis est quia sic
est cor meum declinatum in amore
suo ut, fuisset filia mea qui de lumbus meis exiuit, non amplius potebam
dilegere illam. |
DAC: 243a |
dedicatio
, nis, f. |
n.; 2 |
fête
de la dédicace d'un monastère Ex.
p.: Dedicatio est monasterii nostri,
et ordinauit me abbas inuitare te ut cum illo celebrare debeas festam diem … . |
DAC: 244b |
demittere
, demitto |
v. + AcI; 1 |
laisser,
permettre Ex.
p.: nec demittas alium lauare corpusculum
meum, … . |
TLL:
V , 1215, l. 55-73; MLLM : I, 438a |
desiderium
, ii, n. |
n.; 3 |
prière,
demande, requête Ex.
p.: Quod ita in summa adflictione ipsi
abbas suppliciter rogabat Dominum ut impleat desiderium suum, … . |
|
dimittere posterius |
1 |
laisser
en héritage Ex.
p.: dum diuitia erat illi, non sperabat dimittere posterius ut suam
substantiam post exitum eorum bene disponeret. |
|
disponere
, pono,
posui |
v.; 2 |
|
DAC: 282a |
diuitia
, ae, f. |
n.; 2 |
richesses Ex.
p.: dum diuitia erat illi, non sperabat dimittere posterius ut suam
substantiam post exitum eorum bene disponeret. Ex.
p.: Quis meam diuiciam dispersit ? |
|
dum
|
conj.; 29 |
1.
temps: quand,
lorsque, alors que
1.1.
Dum autem apertus est ustius
et uisitaretur in aegritudinem, intrauit pater suus … .
2.
cause: puisque,
comme
2.1.
Ex. p.: Dum iuuenis es,
solus non potes consistere … . |
|
|
n.; 1 |
édification
de la foi, instruction, édification Ex.
p.: Qualem edificationem anime meae fecit mihi isti uir eunuchus pro desiderio
meo! |
DAC: 64b |
eleuacio
, nis, f. |
n.; 1 |
soulagement Ipsa erat dolorum meorum eleuacio! |
DAC:
303b |
elimosina
, ae, f. |
n.; 1 |
miséricorde Ex.
p.: Et in crastino die castigabat
illam ipse uir sanctissimus pro castitatem et elimosinam et timore
Dei … . |
DAC:
303a; GA: 585b |
emulatio
, nis, f. |
n.; 1 |
apaisement
(?) Ex.
p.: Ipsa erit malorum emulatio ! |
|
erogare
, o, aui |
v.; 2 |
dépenser.
|
DAC:
313b-314a; Ga: 605; L&Sh
[8]
|
expoliare
, aui |
v.; 1 |
se
dévêtir, enlever un vêtement Ex.
p.: Et expoliauit femineum uestimentum et induit uestimentum
uirile … . |
DAC:
336b |
exsenedocium
, i, n. (senadocium, i, n.) |
n.; 2 |
hôpital,
hospice Ex.
p.: quia res patris tui, dum dicis
quia uir bonus est, inuenient, heredis multus, pauperis, ecclesiis, monasteria,
exsenedocia et reliquam piam
dispensationem. Ex.
p.: Pater autem ille omnes res suas
ecclesiis, monasteriis, pauperibus, senadociis dispersit … . |
DAC:
864a; GA: 1727b |
|
adv.;
prép. + acc.; 3 |
dehors;
devant
|
GA:
685c; L&Sh
[9]
|
forfex
, cis, m./f. |
n.; 1 |
les
ciseaux Ex.
p.: Et surrexit senex et dixit
capitellum et tenens forfecim totundit illam, … . |
|
frequentare
, o |
v.; 2 |
fréquenter,
séjourner Ex.
p.: Et frequentabat se in ipso monasterio et uisitabat seruos Dei et
reuertebatur domum suam. Ex.
p.: Et dum frequentabat in ipso monasterio, crededit uerbo sanctissimo
abbati qualem tribulationem haberet in corde, … . |
TLL: VI 1, 1310 l. 64-65 |
|
v.; 1 |
mettre sa joie, son
plaisir en qn. Ex. p: gaudebant autem parentes
in eam, dum decora erat ualde in forma ... . |
DAC: 371a; GA: 711a |
grandis
, is, e |
adj.; 2 |
grand Ex. p.: Uir autem suus in grandem tribulationem erat |
DAC: 379a; ILV: 78-79 §155 |
n.; 1 |
demeure, monastère Ex.
p.: Beati sunt hominis isti qui in
isto habitaculo consistunt.
|
GA:
737b; GLL: 168a; L&Sh
[10]
;
MLLM : 478a ; TLL: VI 3, 2466 l. 55-64 |
|
v.; 3 |
jeûner Ex.
p.: Rogo uos, fratres, labores
sustenite unam septimanam et ieiunate ieiunium triduanum et Deum rogate nobiscum ut manifestit Deus ubi
est filia amico nostro. |
DAC:
401a-b; L&Sh
[11]
|
|
incessabiliter
|
adv.; 3 |
sans
cesse Ex.
p.: Similis facti sunt angelorum incessabiliter laudantes Deum
... . |
DAC: 422a; GA: 801b; GLL:
193a; L&Sh
[12]
; TLL: VII
col. 888 l. 13-37 |
infantula
, ae, f. |
n.; 2 |
fillette Ex.
p.:... et Deus exaudiuit tam
pauperibus quam seruis Dei petentibus et concessit illi unam infantulam. |
DAC:
440a ; GA: 820b; L&Sh
[13]
; TLL: VII col. 1352 l. 79-col. 1353 l. 7 |
infernus
, infernum
, i, m./n.: |
n. ;
2 |
l'enfer Ex.
p.: … totam noctem istam uigilaui, rogans Dominum ut
reuelare mihi dignetur quid facere debeam ut de inferno liberet animam meam. |
DAC: 440b-441a |
infra
|
prep. + acc.; 1. |
dans, à l'intérieur
de Ex.
p.: Illa autem infra cellam loquebatur docens pro misericordiam et obedienciam
et timorem Dei et aeternam retribucionem. |
DAC: 443b; MLLM: I,
698b-699a |
inparere
, ui |
v.; 2 |
disparaître Ex.
p.: Rogo te, domine pater, non
obliuiscas adtentissime orans pro peccatorem ut inueniam fructum urationum
tuorum. Inparuit enim filia mea. |
|
integritas
, tis, f. |
n.; 1 |
intégrité
physique, virginité, chasteté Ex.
p.: Non tradas corpus tuum in
corrupcione nec tradas talem formam contumilio temporali; sed cum omni integritate te
ipsam Christo offer … . |
DAC: 460a |
interpretare
, o |
v. ;
1 |
appeler Ex.
p.: Incipit vita sancte Eufrosine
qui interpretatur in latino Castissima |
TLL VII:
col. 2262, l. 52-78 |
inuenire
, uenio, ueni, uentum |
v.; 11 |
1.
trouver; rencontrer
1.1.
Ipsa autem castissima
cogitauit in se ipsam dicens quia si ambulauero in monasterio puellarum,
pater meus querit me et si inuenerit, me habet pro meo sponsum, … .
1.2.
Pater autem puelle,
quando quidem inueniebat seruus
Dei in ciuitatem, rogabat illos in suo domo introire … .
2.
(pass.) se
trouver, être
2.1.
Uerum tamen ipse duxit
coniugem cristianissimam de gentem altam: sterelis inuenta est. |
DAC: 470b |
|
3 |
1.
lieu saint, édifice
sacré entouré ou non d’un cimetière¸ monastère
1.1.
Ex. p.: Similiter et
maritus suos circuibat monasteria et sancta loca ubi inuenerit
seruos Dei … .
1.2.
Ex. p.: Spunsa Christi, et agna uero Domino nostro et filia
sanctorum, non obliuiscas cumseruorum tuorum et isto loco sancto sed oro ut et nobis concedat Dominus intellectum ut
uiriliter certantes adiungamus te in beatitudinem aeternam.
2.
cimetière
2.1.
Ex. p.: Et reposita in loco sancto ubi et toti fuerant patres sepulti. |
DAC: 500a |
Lucrare, o
: |
v.; 1 |
profiter Dedicatio est monasterii
nostri et ordinauit me abbas inuitare te ut cum illo celebrare debeas festam
diem et lucris orationem seruorum Dei. |
GE
[14]
|
lumbus
, i, m. |
n.; 1 |
les
reins comme siège de la concupiscence et du pouvoir générateur Ex.
p.: Deus mihi testis est quia sic
est cor meum declinatum in amore suo ut, fuisset filia mea qui de lumbus meis exiuit, non amplius potebam dilegere illam. |
DAC: 504a-b |
|
adj. ;
1 |
magnifique;
honorable ; au Bas-Empire,
titre honorifique des principaux grands officiers. Ex.
p.: Fuit in Alexandrinae ciuitate uir magnificus, nomine
Pafnutius ... . |
Ga:
949a; GLL: 239a |
matta
, ae, f. |
n.; 1 |
natte
de jonc Ex.
p.: Et in ipsa matta ubi illa dormiebat, ibi iacens ad terram,
consolabatur. |
GA:
965c; GLL: 245b; L&Sh
[15]
|
migrare
, o, aui |
v.; 3. |
de
hac lucem; ad Dominum; de hoc seculo ad Dominum: s'en aller de cette vie
(vers Dieu), mourir Ex.
p.: Facta illa duodecim annorum,
contegit genetricem suam de hac lucem migrauit. |
DAC: 530a |
mirabilia
, n. pl. |
n. ;
1 |
les
miracles Ex.
p.: Magna mirabilia sunt Dei quem uidi hodie. |
DAC:
533b; L&Sh
[16]
|
mirare, o
|
v. ;
3 |
admirer,
s’émerveiller de
1.
Ex. p.: in tanto facta
est docta ut mirarit pater in suo profecto.
2.
Ex. p.: Et erat in retrucionem, in ieiunium et adflictionem
et lacrimis nocte ac die, incessabiliter laudans et rogans Dominum ut
magister suos miraret in sua
conuersatione. |
DAC: 534a |
modicum
|
adv.; 1 |
un
peu Ex.
p.: Audiens haec beatus Pabnupcius modicum refrigeri uim dolorum
tollerans, reuersus est in ciuitate agens Domino gracias … . |
DAC:
536b; GA: 997b |
monachus
, i, m. |
n. ; 11 |
cénobite,
moine Ex.
p.: Iterum interrogauit puella si
omnes in una ecclesia cantant aut aequaliter ieiunant. Dixit ei monachus: «Omnes
omnino in una ecclesia cantant, ieiunare autem unusquisque iuxta uoluntatem
certaminis sui agit. |
DAC: 538b |
monasticus
, a, um |
adj.; 1 |
monastique Ex.
p.: Dum iuuenis es, solus non potes
consistere; oportet te unum senecim accipere magistrum ut te doceat omnem ordinem
monasticum. |
DAC:
538b |
monecha
, ae, f. |
n.; 1 |
moniale,
nonne Ex.
p.: Quis me potest tundere, dum in
orientem consuetudo est monechas
tundere sicut et uiros. |
DAC: 538a |
monimen
, nis, n.
[17]
|
n.; 1 |
fortification,
réconfort Ex.
p.: Gloria tibi, Domine, qui talem monimen dedisti istius
loci. |
DAC:
545a ; TLL: VIII
1654, l. 60-1655, l. 84 |
|
n. ; 1 |
belle,
fille, bru Ex.
p.: … pro mortua illam
laimentabant, socer noram … . |
GA: 1051a |
|
v.; 1 |
attendre,
rester Ex.
p.: Hoc te rogo solo ut obseruis hic in isto monasterio tres dies et semper dignes
uisitare me. |
DAC: 568a; TLL: IX 2, 206,
l. 25 |
occubitus
, us, m. |
n; 1 |
coucher
(du soleil) Ex.
p.:... post occubitum solis exiuit de domo sua ... . |
DAC:
572a; GA: 1080b; GLL: 273b; L&Sh
[18]
|
oratio
, nis, f. |
n.; 7 |
prière
|
DAC:
582b; GA: 1103a; L&Sh.
[19]
|
ordinare
, aui |
v.; 2 |
ordonner,
commander
1.
+ AcI: Dedicatio est
monasterii nostri et ordinauit
me abbas inuitare te ... .
2.
+ Inf.: Et ordinauit abbas introducere illum; |
TLL: IX 942, l. 54- 943 l. 19; DAC: 583b-584a
|
ordo
, nis, m. |
n.; 2 |
ordre,
succession; ordre, règle Ex.
p.: Tu, sicut pater bonus, per te
digna me sepellire et, dum promisi abbati quia abeo substanciam et salua
fuero, dono illam in hoc loco sancto, aut quidquid mihi in dote preparabis,
dona in manibus abbati ut illi dispensit illa pio ordine et oret pro mea paupertatae. Ex.
p.: Dum iuuenis es, solus non potes
consistere; oportet te unum senecim accipere magistrum ut te doceat omnem ordinem monasticum. |
|
|
n.; 1 |
pécheresse Ex.
p.: Ego sum paupera et peccatrix
quem queris, … . |
DAC:
603a; L&Sh
[20]
|
perinquirere, o |
v.; 2 |
chercher
avec soin, s'informer avec soin
|
|
portare
, o |
v.; 3 |
1.
emmener,
emporter
1.1.
Ex. p.: Et expoliauit femineum uestimentum et induit
uestimentum uirile et post occubitum solis exiuit de domo sua portans quinquaginta solidus nimine cognuscenti.
2.
supporter
2.1.
Ex. p.: Dum autem non potebat portare dolores
pater puelle, ambolabat ad ipso monasterio … . |
DAC:
635b-636a; L&Sh.
[21]
|
postponere
, pono |
v.; 1 |
laisser
de côté, négliger Ex.
p.: Et pro hoc Dominus non
manifestabit nobis illam, quia, si in malo loco erat, non postponebat Deus lacrimas tuas et nostram orationem. |
DAC:
638a; L&Sh
[22]
; MLLM II
1066b-1067a |
potestas
, tis, f. |
n. ; 2 |
le
pouvoir, celui qui détient le pouvoir, l'homme puissant; les puissances
infernales, les démons
|
DAC: 639a-b |
principatus
, us, m. |
n.; 1 |
les
puissances en parlant des chefs des démons Ex.
p.: O quomodo transisti principatus et potestatis tenebre istius seculi et intrasti in uitam aeternam? |
DAC:
663b-664a |
profectus
, i, m. |
n.; 1 |
progrès Ex.
p.: in tanto facta est docta ut mirarit pater in suo profecto.
|
DAC:
668b; GA: 1263b; GLL: 325a; L&Sh
[23]
|
psallere
, o |
v.; 1 |
chanter
des psaumes, psalmodier Ex.
p.: Et dum tres dies cummorassent
prope de monasterio, audiebat puella incessabiliter psallentes seruos
Dei … . |
DAC:
681b-682a ; GA: 1286a; L&Sh.
[24]
|
quomodo |
1. adv.; 5 2. conj.; 1 |
comment,
comme (cl.); quand,
lorsque Ex.
p.: Dum autem erat decorus in corpore, quomodo autem intrabat
in refecturio aut in ecclesia, multos fecit inimicos scandalum ... .
|
TLL: VIII col. 1294, 15-40 |
recedere
, cessi |
v.; 1 |
mourir Ex.
p.: Et dum fecit beata puella in ipsa cella retrusione trigenta et octo
annus, facta est egruta, in qua egrotudine recessit. |
DAC: 698b |
recepcio
, nis, f. |
n.; 1 |
lieu
où l'on est reçu, maison d'accueil, gîte, hôtel Ex.
p.: Et iussit abbas foras de
monasterio ubi peregrini recepcionem habebant manere patrem
cum puella. |
MLLM 2, 1156a |
recogitatio
, nis, f. |
n.; 1 |
le
fait de revenir sur une décision, de changer d'avis Ex.
p.: «Certi habeo cum suo adiutorio
saluare animam meam.» Dixit illi sinex: «Istas condicionis non debeant
tardare, quia inimicus impedimenta et recogitationis facit.» |
|
refecturium
, ii, n. |
n.; 1 |
réfectoire Ex. p.: Dum autem erat
decorus in corpore, quomodo autem intrabat in refecturio aut in
ecclesia, multos fecit inimicos scandalum in anima pro furma eius … . |
DAC: 704b; GLL: 345b |
refrigerium
, ii, n. |
n.; 1 |
soulagement,
réconfort, consolation Ex.
p.: Audiens haec beatus Pabnupcius
modicum refrigeri uim dolorum
tollerans, reuersus est in ciuitate agens Domino gracias … . |
DAC:
705-706a; L&Sh.
[25]
|
renunciare
, o |
v.; 1 |
renoncer Ex.
p.: Si quis non demittit patrem aut
matrem et filius et renunciat
propriae anime, non potest esse discipulus meus. |
DAC:
712a; GA: 1361c-1362a |
repausatio
, nis, f. |
n.; 1 |
repos Ex.
p.: Ipsa erit laboris meae
repausacio ! |
DAC:
712b; GA: 1362c. |
retributio
, nis, f. |
n.; 2 |
récompense Ex.
p.: Illa autem infra cellam
loquebatur docens pro misericordiam et obedienciam et timorem Dei et aeternam
retribucionem. |
DAC:
722a |
retricio
|
|
cf.
retrusio |
|
retrucio
|
|
cf.
retrusio |
|
retrudere
, trudo, trusum |
v.; 3 |
se
retirer, s'enfermer, se cloîtrer Ex.
p.: Voles uidere bonum hominem
eunuchus de palatium Thodosio imperatori retrusum? Ex.
p.: Fili, dum tibi formam talem
dedit Dominus, et aliquis de fratribus inimicus scandalum in te generat, uolo
ut una cella retrudas te et
solitariam uitam agas … . Ex.
p.: inclusit se in cellam ubi filia sua fuit retrusa. |
MLLM II, 1198a-b |
retrusio
, nis, f. |
n.; 3 |
retraite,
le fait de se cloîtrer Ex.
p.: Et erat in retrucionem, in ieiunium et
adflictionem et lacrimis nocte ac die, … . Ex.
p.: Et dum fecit beata puella in ipsa cella retrusione trigenta et
octo annus, facta est egruta, in qua egrotudine recessit. |
MLLM II, 1198a-b |
reuelare |
v.; 1 |
révéler Ex.
p.: Et quid faciam ignoro et totam
noctem istam uigilaui, rogans Dominum ut reuelare mihi dignetur
quid facere debeam … . |
DAC:
722b; GA: 1378a; L&Sh
[26]
|
reuerencia
, ae, f. |
n.; 2 |
vénération,
adoration
|
DAC: 723a |
reuerens
, tis |
adj.; 1. |
vénérable Ex.
p.: Vade in ecclesia quem construcxit Theodosius
imperatur reuerentissimo loco … . |
DAC: 722b-723a |
saluber
, bris, bre |
adj.; 1 |
salutaire,
qui apporte le salut éternel Ex.
p.: Fili, dum tibi formam talem
dedit Dominus, et aliquis de fratribus inimicus scandalum in te generat, uolo
ut una cella retrudas te et solitariam uitam agas, et foras ustium per
fenestram magister tuos doceat te omnia salubria. |
DAC:
734b |
salus
, tis, f. |
n.; 8 |
le
salut de l'âme, le salut éternel Ex.
p.: Diu autem conloquium habentes
pro salutem animae reuersus est
ad abbatem dixitque ei: … . Ex.
p.: Pro hoc transmisi rogans te ut
uisitis ancillam tuam et dicas mihi uerbum salutis et consolationis. |
DAC:
734b |
scandalizare
, o |
v.; 1 |
scandaliser,
faire tomber dans le péché Ex.
p.: Dum autem erat decorus in
corpore, quomodo autem intrabat in refecturio aut in ecclesia, multos fecit
inimicos scandalum in anima pro furma eius et surrexerunt monachi clamantes
contra abbatem pro quid talem hominem suscepit in monasterium unde animas scandalizentur? |
DAC:
741b-742a; L&Sh
[27]
|
scandalum
, i, n. |
n.; 2 |
scandale,
ce qui fait tomber dans le péché, occasion de péché, de la perte de la
vraie foi Ex.
p.: Fili, dum tibi formam talem dedit
Dominus, et aliquis de fratribus inimicus scandalum in te generat,
uolo ut una cella retrudas te et solitariam uitam agas … . |
DAC:
742a; L&Sh
[28]
|
seducere
, duxi |
v.; 1 |
détourner
du droit chemin, séduire, corrompre Ex.
p.: Audiens autem ipse pater sponso
con filio quid contegit, uenerunt ad patrem puelle laimentantes et dixerunt
ad illum: « Quidiuinit filia tua, aut quis seduxit illam?» |
DAC:
748b; GA: 1434a-b; L&Sh.
[29]
|
semen
, nis, n. |
n. ;
2 |
postérité,
descendance Ex.
p.: Uidensque eum mulier in merore vallido non cessabant nocte ac die
ieiunio et adflictione in uenerabilia loca exposcens ut semen illis concedat
Dominus. |
DAC:
749b; GA: 1437a |
senadocium
|
|
cf.
exsenedocium
|
|
seneca
, ae, m |
n.; 1 |
vieillard Ex.
p.: Et, dicto capitello, sederunt
in scamno, et dixit senecae:
Ego, pater, habeo patrem cristianissimum uirum in hoc seculum habundante … . |
DEL: 613a |
septimana
, ae, f. |
n.; 1 |
semaine Ex.
p.: Rogo uos, fratres, labores
sustenite unam septimanam et
ieiunate ieiunium triduanum … . |
DAC:
754a; GA: 1446c; L.&Sh
[30]
|
substantia
, ae, f. |
n.; 3 |
richesse, fortune Ex. p.: Uir autem suus in grandem
tribulationem erat: dum diuitia erat illi, non sperabat dimittere posterius
ut suam substantiam post exitum eorum bene disponeret. |
DAC:
786b-787b; L & Sh
[31]
|
tantum
, i, n. |
n. 1 |
à un
si haut degré; Ex.
p.: in tanto facta est docta ut mirarit pater in suo profecto. |
|
temporalis
, is, e |
adj.; 2 |
qui
ne dure qu'un temps, éphémère; du monde, du siècle, terrestre Ex.
p.: Non tradas corpus tuum in
corrupcione nec tradas talem formam contumilio temporali; sed cum omni integritate te ipsam Christo offer
qui potest pro temporalia
sempiterna tibi preparare premia. |
DAC: 10a-b |
temptatio
, nis, f. |
n. ; 2 |
tentation,
excitation, entraînement au péché Ex.
p.: Tamen si potes sustinere temptationis inimici, dimitte omnia et fuge seculo ; |
DAC:
812a-b; GA: 1578a |
toti
|
|
=
omnes |
PKP: 69 |
transmittere
, misi |
v.; 2 |
envoyer;
syn. mittere
|
DAC: 827a |
tribulare
, tribulo, aui, atum |
v.; 2 |
tourmenter,
angoisser Ex.
p.: Dum autem pater suos reuersus
est in domum suam, querens filiam et non inueniens, coepit lagmentare et tribulatus
esse ualde. |
DAC:
8285a; GA: 1625a; L&Sh
[32]
|
tribulatio
, nis, f. |
n.; 2 |
affliction,
tourment, détresse Ex.
p.: Uerum tamen ipse duxit coniugem cristianissimam de gentem altam:
sterelis inuenta est. Uir autem suus in grandem tribulationem erat … . |
DAC:
828a; GA: 1625a; GLL: 428b; L&Sh
[33]
|
triduanus
, a, um |
adj.; 1 |
qui
dure trois jours Ex.
p.: Rogo uos, fratres, labores
sustenite unam septimanam et ieiunate ieiunium triduanum … . |
DAC:
829a; GA: 1627a; L&Sh
[34]
|
tundere
, o |
v.; 3 |
couper
les cheveux, tonsurer Ex.
p.: Quis me potest tundere, dum in orientem consuetudo est monechas tundere
sicut et uiros. |
DAC: 819b; CE
[35]
|
uadere
, uado |
v; 1 |
aller (cf. ambulare
) Ex.
p.: uade in ecclesia quem construcxit Theodosius imperatur
reuerentissimo loco |
ILV:
75-76 §141; PKP: 287-288 |
ualde
|
adv.; 2 |
très;
(sert entre autres à former le superlatif absolu)
|
DAC: 835a |
ualedare
|
v.; 1 |
prendre
congé, dire adieu Ex.
p.: Pater boni, uide ancillam tuam,
filiam meam, quia ualedare
uolemus et ores pro nos. |
|
uallidus
, a, um |
adj.; 1 |
grand Ex.
p.: Uidensque eum mulier in merore vallido non cessabant
nocte ac die ieiunio et adflictione in uenerabilia loca exposcens ut semen
illis concedat Dominus. |
|
uenerantissimus
, a, um |
adj.; 1 |
très
vénérable Ex.
p.: Dixitque abbas: «Unde uenis,
uenerantissimi uir? |
|
uicis
, (una uice), f. |
n.; 1 |
un
jour, une fois Ex.
p.: Et frequentabat se in ipso
monasterio et uisitabat seruos Dei et reuertebatur domum suam; unde una uice ueniente
illo dixit abbas: … |
DAC:
847a |
uictus
, i, m.: |
n. ;
1 |
subsistance,
nourriture Ex.
p.: Et in una die ambolabat in
monasterio, ubi abbas sanctissimus erat in quo loca non pauca pecunia pro uicto fratrorum erogauit. |
GA: 1701b; GLL: 443a; L&Sh
[36]
|
unus
, a, um |
adj.
num.; art. indéf.; 14 |
un
|
DAC: 858b |
zelus
, i, m |
n. ; 1 |
zèle,
ferveur, amour Ex.
p.: Et coepit in cor suum zelum habere conuersationis eorum. |
DAC:
865a |
[2]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%232555.
[3]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%236708.
[5]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2311793.
[6]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2311000.
[7]
Le latin classique a conseruus;
cf. http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2310495.
[8]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2316164.
[10]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2320082.
[11]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2325221
[12]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2322322.
[13]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2323116.
[14]
lucror, atus sum, ari (lucrum), gewinnen, profitieren … Stat. Theb. 9, 779: ne
peregrinus poenas dissoluti regalis matrimonii lucraretur, damit nicht ein
Fremder
die Früchte der Trennung eines königl. Ehebundes ungestraft genösse. [Lateinisch-deutsches
Handwörterbuch: lucror, S. 1 ff.Digitale Bibliothek Band 69: Georges
: Lateinisch-deutsches
Wörterbuch, S. 33348 (vgl. Georges-LDHW Bd. 2, S. 712 ff.)]
[15]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2328226.
[16]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2329214.
[17]
Lat. cl. munimen.
[18]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2332111.
[19]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2332878.
[20]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2334263.
[21]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2337153.
[22]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2337238.
[23]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2338608.
[24]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2339271.
[25]
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.04.0059:entry=re_^fri_ge^ri^um
[26]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2341563
[27]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2342856.
[28]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2342857.
[29]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2343317.
[30]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2343762
[31]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2346080.
[32]
http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2348995.
[33]
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3D%2348990.
Adresse du site: http://homepage.mac.com/charleselie1/VSE/VSE/000VSE.html
Adresse de l'auteur: Reisdoerfer Joseph, 60, rue de la Chapelle L-9513 Wiltz LUXEMBOURG
joseph.reisdoerferATci.rech.lu
Fecit JR AD 2006 | Renovavit JR 30-mar-06 11:46 | Ius proprietatis, vel anglice, © JR